Woensdag 13 januari 2021
Falend streven naar geluk
Streven naar geluk als levensdoel is een vergissing stelt Dirk de Wachter in zijn fijn geschreven boek ‘De kunst van het ongelukkig zijn’. Streven naar zin en betekenis daarentegen is waar het leven om draait.
De leukigheidscultuur heeft als norm dat iedereen succesvol, jong, slim, mooi en onvermoeibaar moet zijn. Als we dat heel toevallig niet zijn dan willen we daar niet voor uitkomen. Niet voor de ander en zeker ook niet voor onszelf. Dit ontkennen brengt velen in de problemen want het leven is eenvoudigweg niet altijd even leuk.
Ieder mens heeft verlangens en ja vaak verlangens naar de hierboven genoemde deugden. Echter in plaats van te erkennen dat men verlangens heeft en in plaats van toe te geven dat men die deugden niet heeft om wat voor reden dan ook worden die verlangens en deugden vaak afgewezen. Het verwerpen van die deugden louter om passiviteit te kunnen rechtvaardigen maakt je tot lid van de kudde stelt Nietzsche in zijn moraaltheorie. Dit is volgens hem het Slavenmoraal. Ook streeft men er dusdanig naar dat men uit het oog verliest wat de ware essentie in het leven is.
Dat tegenwoordig veel communicatie loopt via social media werkt ook niet echt mee. Digitale vrienden zijn toch wel echt wat anders dan echte vrienden. Het zijn althans geen mensen waarmee je lief en leed kunt delen. In het leven draait het om betekenisvolle relaties. Relaties die er ook in moeilijke tijden voor je zijn. Mensen die dus betekenis geven aan je leven. Wanneer we er over nadenken is ieder mens zich hiervan bewust en toch gaan we vaak voorbij aan het feit dat dit voor alles in het leven geldt. Jezelf succesvol voordoen terwijl je in werkelijkheid ongelukkig of eenzaam bent maakt van dit succes ook iets betekenisloos.
Veel mensen stoppen hun verdriet ver weg. Ze komen er niet aan toe om het op een goede manier te verwerken want ze moeten immers succesvol zijn. Pijn haal je niet weg door het te negeren. Je moet er doorheen en het liefst met iemand anders, een vriend of familielid met een luisterend oor. Dit staat natuurlijk haaks op een cultuur waarin de zorg gericht is op snel en meetbaar succes. Zorgverlening waarin met pillen mensen zo snel mogelijk weer worden opgelapt om weer aan het werk te kunnen gaan. Zie hier ook de funeste werking van de focus op economie en verdienmodellen. Gaan we in de westerse wereld niet ten onder aan het neoliberale denken waarin de mens is gereduceerd tot arbeidskracht, een soort moderne slaaf die met een modaal salaris zoet gehouden wordt? Dit is voor mij de hamvraag. Het is namelijk een grote oorzaak van het door vele blindelings najagen van succes en tevens dus de oorzaak van het toenemende gevoel van ongeluk wanneer dit najagen nergens toe leidt. Daarnaast is het tekenend voor het falende bestrijden van dit ongeluk.
Jean Paul Sartre zei al dat de mens pas echt mens wordt als hij zich engageert. Dirk De Wachter neemt dat over en propageert het engagement. Engagement voor het klimaat, voor het milieu, voor allerlei maatschappelijke ontwikkelingen, en vooral voor de ander. Hij gaat daarmee ook in het spoor van Emmanuel Levinas. Uiteindelijk komt het erop neer dat je het geluk niet moet willen meten, maar dat je gewoon gelukkig moet zijn met je leven. Een tevreden leven leiden, is al heel wat, schrijft hij in het laatste hoofdstuk van De kunst van het ongelukkig zijn. Ja, dit kun je wat mij betreft als eindconclusie zien: Koester het ‘ongelukkig zijn’ dat nodig is voor het goede leven. Openstaan voor de kwetsbaarheid van de medemens en het engagement dat daaruit volgt, keer dit ongeluk om tot een zingevende daad. Het is de paradox van het menselijke bestaan: alleen door gevoelig te zijn voor onrecht en ongeluk (zowel in jezelf als in de ander), vinden we een duurzame vorm van geluk, in de vorm van betekenis en zorg.
Door Tjeerd Zwinkels