Dinsdag 26 januari 2021

Realiteitszin

We kunnen en moeten dit gedrag veroordelen maar belangrijker is het om het onbehagen in de maatschappij waar dit gedrag uit voortkomt te duiden.

In een maatschappij waar we het zo goed hebben verliezen we vaak betekenis en zingeving uit het oog. We staren ons blind op het succes en alle daarbij behorende geneugten die een ander wel heeft verworven maar die de mens die lui, niet intelligent genoeg of gewoon pech in het leven heeft niet heeft verworven. In plaats van toegeven dat men ook verlangt naar succes en erkenning verwerpt men die verlangens en deugden liever. Dit is Nietzsche ’s slavenmoraal. We denken dat we allemaal succesvol moeten zijn omdat je anders buiten de boot valt. Dit verlangen naar succes is natuurlijk wel evolutionair bepaald en werkt ook zeer effectief voor het voortbestaan van onze soort maar moet wel in toom gehouden worden door realiteitszin. Anders neemt het lustprincipe de overhand.

Freud stelde dat de mens wordt gedreven door het lustprincipe, die ons eenvoudige fysieke en emotionele beloningen geeft en ons weg houdt van onaangename dingen zoals somberheid en discipline. Het realiteitsprincipe zorgt ervoor dat we ons niet volledig laten leiden door lust maar ook verantwoorde keuzes maken.

Bij het ontbreken van realiteitszin is het eerste zaadje voor de onlusten van afgelopen dagen geplant en zo komen we vervolgens bij de legitimiteitsvraag terecht. Dit soort geradicaliseerde ‘protestgroepen’ hebben een vijandbeeld nodig en het gevoel dat ze zelf slachtoffer zijn. Hier komen de populisten, die door een groot deel van de bevolking zijn gekozen om ons te vertegenwoordigen in de tweede kamer, in beeld. Die zijn namelijk extreem behendig in het inspelen op dit onbehagen.

Zij benadrukken dit onbehagen en creëren een vijand. Zo stonden ze bijvoorbeeld bij de boeren op de trekkers om die op te jutten, ze keurde het gedrag van de blokkeerfriezen goed, ze steunde complotdenkers, scandeerde om minder Marokkanen en zette de bevolking doelbewust tegen de media op. Ze schilderen journalisten en wetenschappers al jaren af als linkse, onbetrouwbare activisten.

Voor mensen die normaal brullend in een voetbalstadion de meest debiele spreekkoren zitten te scanderen legitimeert dit het vertoonde gedrag van de afgelopen dagen.

Door Tjeerd Zwinkels